Cvetovi agave – priča o ljubavi, umetnosti i samospoznaji

Agave americana neobična je biljka koja obitava u primorskim krajevima. Neobična po činjenici da cveta samo jednom u celom svom životnom veku, i da se na njeno cvetanje čeka decenijama. Još neobičnija po tome što vene upravo na vrhuncu svog rasta i lepote, ali se, poput feniksa koji se ponovo rađa iz sopstvenog pepela, veoma često iznova uzdiže iz mladica koje se razvijaju oko uvele biljke.

Simboličan životni ciklus agave kao metafora čovekovih uspona i padova, unutrašnjih previranja i preobražaja u kojima se ponekad mora sići do dna da bi se uzletelo do najviših visina, i kroz koje čovek doživljava svojevrsno ponovno rođenje, bio je inspiracija za književni prvenac Ane Todorović-Radetić – „Cvetove agave”.

U delu koje se po sadržaju i obimu nalazi na granici između novele i kraćeg romana, upoznajemo slikarku Milenu – nežnu i emotivnu, sklonu introspekciji, ali i progonjenu duhovima prošlosti, koja se nalazi na nimalo lakom putu ka otkrivanju sopstvene suštine i životnog smisla. Na tom kompleksnom putovanju upoznaje Uroša Vujišića, vrsnog i priznatog umetnika, čija je duša izbrazdana ožiljcima rata i koji u sebi takođe nosi tragove davno minulih dana.

Paralelno sa ovim dvema linijama pripovedanja pratimo i priču o Mileninom najbližem prijatelju Luki, kojeg spoznaja unutrašnje neostvarenosti nagoni da se upusti u preispitivanje ličnih životnih vrednosti i potragu za drugačijim i smislenijim načinom življenja. Preplićući se, sudarajući se i stapajući, ove tri linije radnje sklapaju se poput delića mozaika u slojevitu celinu, priču o ljubavi i prijateljstvu, o gubicima, razočarenjima i padovima, ali i potrazi za smislom, svetlošću i lepotom.

Povezujući glavne junake sa nekoliko sporednih ličnosti i njihovim pričama (devojčicom Teodorom i njenom bakom Marom, roditeljima Uroševog preminulog prijatelja Radetom i Eminom, Lukinim starim poznanikom Stevom i njegovom kćeri Nevenom), autorka otvara i niz drugih tema – teških i sumornih poput usamljenosti, smrti i posledica ratnih razaranja, ali i onih vedrijih, poput neočekivanih ljubavi i prijateljstava koja životu daju novi smisao.

Jednim delom „Cvetovi agave“ može se čitati kao ljubavni roman, koji kroz priču o Mileni i Urošu pokreće i obrađuje ideju o postojanju i mogućem susretu srodnih duša. Arhetipska povezanost ljubavnika koja njihova osećanja uzdiže na još viši nivo u srži je odnosa glavnih junaka, čije se duše prepoznaju već pri prvom pogledu. Ljubav kao pokretačka sila, kao oslonac i podrška, univerzalna energija koja čoveka vodi kroz život, snažno prožima čitavo tkivo dela.

„Cvetovi agave“ takođe je i delo čija srž izrasta iz korena dubinske psihologije. Proces individuacije, koji se prema Jungovoj teoriji manifestuje na početku druge polovine života kao proces psihološke diferencijacije, put ka otkrivanju smisla i suštine svog individualnog bića, jedna je od osnova na kojima počiva celokupna radnja romana. Traženje i upoznavanje sebe je put često težak i trnovit, koji vodi kroz svetlost, ali i kroz mračne dubine duše u kojima se moramo suočiti sa strahovima i samoobmanama – na taj i takav put autorka nas vodi prvenstveno kroz priču o Mileni, ali i drugim junacima dela.
Govoreći o putu samospoznaje, Todorović-Radetić pokreće i brojna pitanja o svrsi i suštini života.

Ima li naše postojanje smisla bez iskrene ljubavi? Da li su materijalno bogatstvo i profesionalni uspeh dovoljni da čovek bude srećan? Može li se pronaći smisao i snaga da se krene dalje uprkos padovima i gubicima? Koliko je važno živeti sopstvene, a ne tuđe snove? Vođeni pomenutim i sličnim mislima, njeni junaci lutaju, padaju i uzdižu se, uporno tragajući za odgovorima na suštinska pitanja.

Zanimljiv fenomen usko povezan sa psihologijom koji dobija značajno mesto u ovom romanu su i snovi i njihovo naučno tumačenje. Snovi kao izraz čovekovog nesvesnog bića, snovi kao mistično prostranstvo satkano od simbola čije nam razumevanje može pomoći da (iznova) otkrijemo i razumemo sebe, dobijaju naročit značaj u razvoju lika umetnice Milene. Ovaj segment zasnovan je na stavovima i učenjima doktora Ivana Nastovića, koji, štaviše, prelazi granice između sveta realnosti i fikcije, dobijajući mesto jednog od ključnih sporednih likova u delu.

Pored uvođenja snova i njihove simbolike kao bitnog segmenta priče, svoje slojevito pripovedanje autorka produbljuje i poigravanjem sa mitološkim likovima i simbolima, koje uvodi kako u snove, tako i u svesna razmišljanja svojih junaka.

„Cvetovi agave“ takođe je i priča o umetnosti – sili koja vodi, preobražava i leči, ali i jedinstvenom sredstvu izražavanja ljudske duše. Milena i Uroš kao nosioci radnje i umetnici po vokaciji, umnogome su određeni upravo umetničkim stvaranjem, svojim delima koja zajedno sa njima i promenama u njihovim ličnostima rastu i transformišu se.

Umetnost u svojim različitim oblicima (književnost, muzika, film…) nadire u redove fikcije i iz realnog sveta, onog van granica književnog dela – tako se kroz stranice knjige provlači melanholični glas Arsena Dedića, u pozadini radnje odmotavaju se scene iz filmova Tarkovskog, a kroz pasuse povremeno prošeta i pokoji čuveni pisac poput Šekspira ili Džubrana, ili pak neki nezaboravan književni lik, poput Majstora i Margarite.

Stvarajući književno delo koje i samo izrasta iz temelja jednog sna, obojeno simbolikom životnog ciklusa jedne neobične primorske biljke, Ana Todorović-Radetić donosi nam upečatljivu priču o ljubavi, umetnosti i čudesnom procesu ponovnog rođenja kroz unutrašnji preobražaj.

Dijana Jelenkov